Onego czasu mówił Jezus uczniom swoim: Jeśli mię kto miłuje, będzie chował mowę moją, a Ojciec mój umiłuje go, i do niego przyjdziemy, a mieszkanie u niego uczynimy. Kto mię nie miłuje, mów moich nie chowa. A mowa, którąście słyszeli, nie jest moja, ale tego, który mię posłał, Ojca. Tom wam powiedział u was mieszkając. Lecz Pocieszyciel Duch Święty, którego Ojciec pośle w imię moje, on was wszystkiego nauczy, i przypomni wam wszystko, cokolwiek bym wam powiedział. Pokój zostawuję wam, pokój mój daję wam: nie jako dawa świat, ja wam daję. Niech się nie trwoży serce wasze, ani się lęka. Słyszeliście, żem ja wam powiedział: Odchodzę i przychodzę do was. Gdybyście mię miłowali, wżdybyście się radowali, iż idę do Ojca; bo Ojciec większy jest niźli ja. I teraz wam powiedziałem, przedtem niż się stanie, iżbyście, gdy się stanie wierzyli. Już wiele z wami mówić nie będę. Albowiem idzie książę świata tego, a we mnie nic nie ma. Ale iżby świat poznał, że miłuję Ojca, a jako mi Ojciec rozkazanie dał, tak czynię.
O B J A Ś N I E N I A
1. Jak Syn Boży, druga Osoba Trójcy Świętej rzeczywiście zstąpił z nieba na ziemię, tak samo rzeczywiście zstąpił i Duch Święty na Apostołów i na cały Kościół św., z tą jednak różnicą, że Syn Boży przyjął prawdziwą naturę ludzką, stał się człowiekiem, a Duch Święty przyjął tylko widzialną, przemijającą postać ognistych języków. Duch Święty jest trzecią Osobą Trójcy Świętej, Bogiem prawdziwym. Jednym z Bogiem Ojcem i z Bogiem Synem; pochodzi od Ojca i Syna, równy we wszystkim i Ojcu i Synowi. I zstąpił w dniu dzisiejszym na Apostołów i uczniów, a tym samym na Kościół św. i uczynił sobie w nim mieszkanie, według tej obietnicy Pana Jezusa: A ja prosić będę Ojca, a innego Pocieszyciela da wam, aby z wami mieszkał na wieki... u was mieszkać będzie i w was będzie.
2. Duch Święty jest przede wszystkim Ożywicielem, dającym życie naprzód całemu Kościołowi Bożemu, a następnie w tymże Kościele Bożym poszczególnym wiernym Chrystusowym. Co do Kościoła Bożego, to w podobny sposób jak na początku utworzył Pan Bóg człowieka z mułu ziemi i natchnął w oblicze jego dech żywota, i stał się człowiek w duszę żyjącą, tak Chrystus Pan utworzył ciało Kościoła z Apostołów, uczniów i wiernych i tchnął w nie życie nadprzyrodzone, dając mu Ducha Świętego. I jak Chrystus Pan, raz przybrawszy na się naturę ludzką, już na wieki jej nie porzuci, tak i Duch Święty raz zstąpiwszy na Kościół św., już go na wieki nie porzuci. Stąd to pochodzi ta niespożyta siła i żywotność Kościoła św., że choćby świat cały przeciw niemu się zmówił, a nawet bramy piekielne – nie zwyciężą go. Oto przepowiedział przez proroka o mieście Bożym, którym jest Kościół św.: Bóg pośrodku niego, nie będzie poruszone: ratuje go Bóg. Dusza ożywiając ciało rządzi nim, tak samo też i Duch Święty, będąc życiem Kościoła, rządzi nim. Stąd dzieje się, że wszystko, czego potrzebujemy do zbawienia, znajdujemy niechybnie w Kościele Bożym. Potrzebujemy zaś a) prawdy Bożej, bo prawda was wyswobodzi; tę prawdę zaś głosi w Kościele Bożym nieomylnie za sprawą Ducha Świętego Ojciec św., a za nim Biskupi i kapłani wiernie przy nim stojący. Potrzebujemy do zbawienia b) znać wolę Bożą i pełnić ją; tę zaś wolę Bożą niewątpliwie poznajemy i spełniamy przez posłuszeństwo względem tych, których Duch Święty postanowił Biskupami, aby rządzili Kościołem; a głową wszystkich Biskupów jest znów Ojciec św. Potrzebujemy wreszcie do zbawienia c) łaski Bożej, a tę znów za sprawą Ducha Świętego w Kościele św. otrzymujemy niechybnie przez Sakramenty św., które sprawują kapłani w powinnej zależności od Ojca św. i od Biskupów. Pełnienie zaś woli Bożej wymaga koniecznie współdziałania naszej dobrej woli z łaską Ducha Świętego. Współdziałanie zaś to w Kościele Bożym tak jest nam ułatwione, że sprawdza się na nas ono słowo Zbawiciela: jarzmo moje wdzięczne jest, a brzemię moje lekkie. Chciejże zrozumieć człowiecze, jak wielki to zaszczyt być członkiem Kościoła św., w którym jest, mieszka, wszystko ożywia i rządy sprawuje sam Bóg – Duch Święty, którego założycielem i głową jest Bóg Syn, w którym Ojcem i Panem a zarazem nagrodą naszą wielką bardzo jest Bóg Ojciec niebieski! Zrozumiej też, jak wielka to jest łaska być katolikiem, czyli członkiem Kościoła Bożego, i jeżeli miła ci jest prawda, jeżeli dbasz o najświętszą i najsłodszą wolę Bożą, jeżeli wreszcie wiesz, że łaska Boża jest do zbawienia potrzebna, to dla zbawienia duszy twojej, więcej niż o chleb powszedni, więcej niż o zdrowie i życie ciała, staraj się o to, żebyś zawsze i wszędzie aż do końca był we wszystkim wiernym i dobrym synem tego św. Kościoła katolickiego.
3. Duch Święty jest Ożywicielem dusz naszych, bo mieszkając w duszach naszych daje nam łaskę poświęcającą, która jest dla duszy tym, czym jest dusza dla ciała, tj. życiem. Kto ma łaskę poświęcającą, ten żyje, – kto jej nie ma, jest umarłym. Dlatego to mówimy, że są Sakramenty żywych, bo są przeznaczone dla będących w stanie łaski poświęcającej. Kto by zaś bez stanu łaski przyjął który z tych Sakramentów, np. Bierzmowanie albo Sakrament Ołtarza, popełniłby tym samym świętokradztwo. Mówimy też o Sakramentach umarłych, którymi są Chrzest św. i Pokuta, bo one umarłym na duszy dają albo przywracają życie nadprzyrodzone, czyli łaskę poświęcającą. Podobnież grzech śmiertelny nazywa się śmiertelnym, bo duszy odbiera życie, jak to czyni trucizna śmiertelna ciału. Wyznawamy też w "Wierzę w Boga", że Pan Jezus przyjdzie sądzić żywych i umarłych, to znaczy żyjących przez łaskę poświęcającą i umarłych przez grzech śmiertelny, Sakramentem Pokuty nie zgładzony, bo co do ciała wiemy, że jak wszyscy raz umrzeć muszą, tak wszyscy też powstaną z martwych, by stanąć na sąd. Kto umiera w stanie łaski poświęcającej, ten otrzyma też żywot wieczny; kto umiera w stanie grzechu śmiertelnego, tego czeka śmierć wieczna w piekle. Daje nam zaś Duch Święty łaskę poświęcającą przez Chrzest św., który jest z wody i z Ducha Świętego; jeżeli ją kto stracił przez grzech śmiertelny, przywraca ją Duch Święty przez Sakrament Pokuty. Dalej utwierdza ją przez Sakrament Bierzmowania, w którym Duch Święty w szczególniejszy sposób nam się oddaje, prawie tak, jak Pan Jezus daje się nam w Przenajświętszym Sakramencie. Pomnaża wreszcie i rozwija Duch Święty w nas łaskę poświęcającą przez inne św. Sakramenty, tudzież przez dobre uczynki, które za sprawą Jego pełnimy.
4. Duch Święty Kościoła Bożego nigdy nie opuści, ale zawsze w nim będzie mieszkał, tak samo jak i Pan Jezus, który obiecał: Oto ja jestem z wami aż do skończenia świata. Inaczej jest z duszą, która mając daną sobie wolną wolę, może i powinna współdziałać z Duchem Świętym, aby zachować w sobie i pomnożyć łaskę poświęcającą, ale może ją też utracić przez grzech śmiertelny, albo przynajmniej osłabić ją przez grzech powszedni i wszelkie lenistwo w służbie Bożej.
5. Trzy główne rzeczy wymienia dzisiejsza Ewangelia św. z tych, które Duch Święty w duszach sprawuje. 1) Miłość Boga, która objawia się przede wszystkim w wiernym zachowywaniu przykazań Bożych, bo jeśli mię kto miłuje, będzie chował mowę moją. 2) Pokój Boży, polegający na zgodzie z Bogiem, na zgodzie z ludźmi i na pokoju sumienia i serca; pokój ten daje w tym już życiu szczęście takie, jakiego świat z wszystkimi bogactwami, rozkoszami i zaszczytami swymi nigdy dać nie potrafi. 3) Znajomość i zamiłowanie prawdy: On was wszystkiego nauczy, i przypomni wam wszystko, cokolwiek bym wam powiedział. Obszerniej wylicza Pismo św. gdzie indziej dary Ducha Świętego: ducha mądrości i rozumu, ducha rady i mocy, ducha umiejętności i bogobojności i ducha bojaźni Pańskiej; tudzież owoce Ducha Świętego: miłość, wesele, pokój, cierpliwość, dobrotliwość, dobroć i nieskwapliwość, cichość, wiarę, skromność, wstrzemięźliwość i czystość.
Modlitwa kościelna
Boże, który w dniu dzisiejszym serca wiernych Ducha Świętego oświeceniem nauczyłeś, daj nam w tymże Duchu w prawdzie sobie smakować i z Jego się zawsze pociechy weselić. Przez Pana naszego Jezusa Chrystusa, który z Tobą żyje i króluje, w jedności Ducha Świętego, Bóg na wieki wieków. Amen.
–––––––––––
Ewangelie niedzielne i świąteczne z objaśnieniami. Wydał X. H. Jackowski T. J. [† 1905]. Wydanie piąte. W Krakowie. Nakładem Wydawnictwa Księży Jezuitów. 1923, ss. 251-257. (Pisownię i słownictwo nieznacznie uwspółcześniono).
