Nerwica anankastyczna (nerwica natręctw)

Charakterystyczną cechą objawów nerwicy anankastycznej (nerwica natręctw, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne) jest przymus z jakim się pojawiają oraz zależność, że im chory silniej walczy z objawem, tym bardziej on się nasila.

Osoby z nerwicą natręctw mają natrętne myśli, wyobrażenia zwykle o irracjonalnej treści oraz powtarzają w stereotypowy sposób czynności wbrew własnej woli (objawy te zajmują co najmniej godzinę dziennie). Chory na poziomie intelektualnym zdaje sobie sprawę z bezsensowności swoich działań (myśli) i odczuwa je jako uporczywe i niepożądane, co mu bardzo dokucza i wywołuje w nim napięcie i niepokój. A wewnętrzna walka chorego w kierunku kontroli dotykających go natręctw, powoli ogranicza jego normalne funkcjonowanie.

Nieleczona może nawet prowadzić do całkowitej izolacji od otoczenia, spędzania całego czasu na wykonywaniu przymusowych czynności a nawet uszkodzeń własnego ciała.
Objawy nerwicy natręctw

Objawy anankastyczne w przebiegu choroby natręctw, mogą występować w trzech formach (samodzielnie lub razem):

myśli natrętne (obsesje)

Myśli natrętne mogą dotyczyć różnorodnej tematyki, i związane są w dużej mierze z czynnikami kulturowymi charakterystyczny jest tu również wątek magiczny. Najczęstsze są myśli natrętne zabarwione lękiem, zwykle dotyczą stanu zdrowia, brudu i możliwości zakażenia się, tematyki religijnej, moralnej, seksualnej, myśli natrętne dotyczące agresji wobec siebie lub innych. Często też towarzyszą im silne emocje i wątpliwości. Znacznie rzadziej zdarzają się myśli natrętne o tematyce emocjonalnie obojętnej takie jak np. przymus powtarzania jakiegoś słowa, liczenia przedmiotów.

czynności przymusowe (kompulsja)

Kompulsje polegają na powtarzaniu w stereotypowy sposób czynności wbrew własnej woli i rozsądkowi. Zwykle dotyczą one czynności rutynowych, ale zawsze towarzyszy im świadomy akt woli.

Potrzeba wykonania czynność wynika z lęku lub wiary w magiczną skuteczność danej czynności. Ich wykonanie przynosi chwilową ulgę by pojawić się ponownie, domagając się powtórzeń. Chory ma świadomość dziwaczności własnych zachowań, jednak nie może się od nich powstrzymać.

Częstym natręctwem jest przymus mycia rąk (ablutomania), pedantyczne porządkowanie przedmiotów, wielokrotne sprawdzanie czy czynność została dobrze wykonana np. zamkniecie drzwi na klucz (nie trzykrotne sprawdzenie, a niemal w nieskończoność), obliczenia rachunkowe, liczenia latarni, zakręcenie kurków itp. Niekiedy czynności te muszą być wielokrotnie powtarzane (zawsze określoną, magiczną liczbę) i przybierają charakter rytuału.
natrętne lęki (fobie)

W nerwicy natręctw fobie występują stale w określonych sytuacjach (w rzeczywistości mało niebezpiecznych) i mają powtarzający się charakter. Nieupostaciowiony lęk zmienia się na racjonalny. Chory źle znosi nieracjonalny lęk, więc znajduje logiczne powody, że ma z czym walczyć.

Najczęściej fobie przyjmują postać: lęk przed otwartą przestrzenią (agorafobia), lęk przed zaczerwienieniem się, lęk przed chorobą weneryczną.

Behawioralno-poznawczy model natręctw (wg Salkovskiego)

Wyróżnia się dwa komponenty natręctw odpowiadające za dwie funkcje jakie pełnią w osobowości:

myśli natrętne które mają charakter bodźca np. "czy zakręciłem kurek";

myśli o charakterze reakcji, których celem jest neutralizowanie nieprzyjemnych konsekwencji natrętnych myśli przy pomocy czynności,

czyli:

myśl natrętna -> nadawanie jej znaczenia (zagrożenie) -> reakcja uczuciowa (niepokój, lęk) -> działanie (unikanie lub neutralizowanie lęku np. mycie rąk) ... chwilowa ulga, ale znowu pojawia się myśl.

Terapia polega na tym, żeby osoba zaprzestała neutralizowania. Aby doświadczyć braku neutralizacji. Odbywa się to metodą małych kroczków, stopniowo redukuje się liczbę powtarzania danej czynności.

Przyczyny nerwicy natręctw

W ogólnej populacji nerwica natręctw występuje niezwykle rzadko. Uważa się, że zaburzenie jakim jest nerwica natręctw rozwija się na bazie osobowości anankastycznej (ok. 50%).

Występowanie nerwicy natręctw stwierdza się także u osób, które doświadczyły urazu porodowego, psychicznego, fizycznego lub po przebytym zakażeniu, a nie wykazujących cech osobowości anankastycznej. Wówczas objawy mają tendencje do stopniowego wygasania, choć mogą również występować długo, ale ich nasilenie jest bardzo słabe.
Leczenie nerwicy natręctw

U chorych z osobowością anankastyczną zaleca się leczenie na oddziałach stacjonarnych z zastosowaniem kompleksowego programu terapeutycznego, a szczególnie technik behawioralnych, oraz podawanie leków (np. anafranil).

U pozostałych chorych, szczególnie z ostrym początkiem objawy mają tendencję do stopniowego wygasania. Jedynie u osób o cechach psychastenicznych występuje tendencja do długotrwałej terapii, lekarz staje się wówczas autorytetem i źródłem wsparcia.

Aleksandra Bulińska

www.nerwica24.pl/nerwica_anankas…