Szczepienia
3129

Szczepionka Gardasil związana ze spadkiem wskaźnika rozrodczości u kobiet w wieku 25-29 lat

Język Szczepienia
Więcej
Prześlij

Prześlij plik
Upload album
Share link
Utwórz artykuł

Przeglądaj…
Tytuł

Opis

W czasopiśmie Journal of Toxicology and Environmental Health opublikowano ważne badanie dotyczące spadku wskaźnika rozrodczości. Badanie przeprowadzono wśród ośmiu milionów kobiet w Stanach Zjednoczonych w wieku od 25 do 29 lat w okresie 7 lat.

Tytuł badania, opublikowanego przez dr Gayle DeLong, z Wydziału Ekonomii i Finansów Baruch College/City University of New York, brzmi: „Niższe prawdopodobieństwo ciąży u kobiet w USA, w wieku 25-29 lat, które przyjęły szczepionkę przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego.”

A lowered probability of pregnancy in females in the USA aged 25–29 who received a human papillomavirus vaccine injection

www.tandfonline.com/…/15287394.2018.1…

W abstrakcie czytamy:

„W tym badaniu przeanalizowano informacje zebrane w ankiecie National Health and Nutrition Examination Survey. Zebrano dane od 8 milionów kobiet w wieku od 25 do 29 lat mieszkających w Stanach Zjednoczonych w latach 2007-2014 …
Około 60% kobiet, które nie otrzymały szczepionki przeciw HPV, było co najmniej raz w ciąży, podczas gdy tylko u 35% kobiet, które były narażone na szczepionkę, doszło do poczęcia…
Wykorzystując regresję logistyczną do analizy danych, prawdopodobieństwo zajścia w ciążę oszacowano dla kobiet, które otrzymały szczepionkę przeciwko HPV w porównaniu z kobietami, które jej nie otrzymały …
Wyniki sugerują, że kobiety, które otrzymały szczepionkę przeciw HPV rzadziej były w ciąży niż kobiety w tej samej grupie wiekowej, a które nie były szczepione. Jeśli 100% kobiet w tym badaniu otrzymałoby szczepionkę przeciw HPV, to dane sugerują, że liczba kobiet, które by kiedykolwiek poczęły, spadłaby o 2 miliony…”
– J Toxicol Environ Health A. 2018;81(14):661-674.

Cenzura w mediach korporacyjnych: dlaczego to badanie nie pojawiło się w nagłówkach?

Rycina 1 z badania wskazująca wzrost wskaźnika urodzeń do 2007 roku, a następnie spadek wskaźnika urodzeń od czasu wprowadzenia szczepionki Gardasil na rynek.

W momencie publikacji tego artykułu nie znalazłem ani jednej wiadomości w mediach głównego nurtu w której omówiony by to badanie.

Fakt, że wskaźniki płodności maleją w USA, nie jest przedmiotem sporu. Dr DeLong rozpoczyna artykuł, stwierdzając:

„Wskaźnik urodzeń w Stanach Zjednoczonych dla kobiet poniżej 30 roku życia jest rekordowo niski (Martin, Hamilton i Osterman 2017). Liczba urodzeń na 1 000 kobiet w wieku 25-29 lat spadła o 11,5% z 118,1 w 2007 roku do 104,5 w 2015 roku. Ostatni spadek nastąpił po stałym wzroście, wynoszącym 8,5% w latach 1995-2006 (z 108,8 do 118).”

Ten spadek liczby urodzeń zbiega się z czasem wprowadzenia szczepionki przeciw HPV w USA.

„W 2006 roku Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków [FDA] przyznała licencję na pierwszą z dwóch szczepionek przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV). Obie szczepionki przeciw HPV (Gardasil i Cervarix) są ukierunkowane na dwa szczepy, HPV 16 i 18, które [uważa się, że – admin] są odpowiedzialne za około 70% przypadków raka szyjki macicy.
Szczepionka jest zalecana dla kobiet (a od 2011 roku dla mężczyzn) w wieku 11-26 lat.”


Następnie dr Gayle DeLong odwołuje się do badań i studium przypadków, w których zgłoszono przedwczesną niewydolność jajników (POF) po podaniu szczepionki Gardasil, a także innych objawów związanych z niepłodnością.

„Zgłoszono doniesienia o młodych kobietach doświadczających pierwotnej lub przedwczesnej niewydolności jajników (POF) po otrzymaniu szczepionki (Colafrancesco i współpracownicy 2013, Little and Ward 2012, 2014).
Geier i Geier (2017) przeanalizowali bazę danych Systemu Zgłaszania Niepożądanych Odczynów Poszczepiennych VAERS, aby ustalić, czy szczepienie szczepionką przeciw HPV wpływa na liczbę zgłoszeń autoimmunologicznych efektów ubocznych.
Baza danych VAERS to system pasywny, w którym osoby podające szczepionki lub osoby zaszczepione zgłaszają działania niepożądane po otrzymaniu szczepionki.
W latach 2006-2014, osoby zaszczepione przeciw HPV lub ludzie świadczący dla nich usługi medyczne odnotowali 48 przypadków uszkodzenia jajników związanych z reakcjami autoimmunologicznymi.
Oprócz odkryć uzyskanych przez Geiera i Geiera, baza danych VAERS w latach 2006-2017 wykazała inne objawy, które wpływają na zdolność do rodzenia dzieci: spontaniczne poronienie (214 przypadków), brak miesiączki (130 przypadków) i nieregularne miesiączki (123 przypadki).”


Warto odnotować, że w bazie VAERS rejestrowanych jest „mniej niż 1% niepożądanych odczynów poszczepiennych [NOP]…” – Electronic Support for Public Health–Vaccine Adverse Event Reporting System (ESP:VAERS)
healthit.ahrq.gov/…/r18hs017045-laz…

„Były komisarz Agencji ds. Żywności i Leków David A. Kessler ocenił, że raporty VAERS obecniereprezentują tylko ułamek poważnych zdarzeń niepożądanych.”Sixth Report By The Committee On Government Reform. The Vaccine Injury Compensation Program: Addressing Needs And Improving Practices. October 12, 2000, str.15
www.congress.gov/…/CRPT-106hrpt977…

Wykorzystano rządowe statystyki do zbadania 8 milionów kobiet w okresie 7-lat

Jednym z najbardziej istotnych aspektów tego badania jest fakt, że naukowcy wykorzystali statystyki dostarczone przez rząd USA, aby przyjrzeć się wskaźnikowi bezpłodności.

„Dane dotyczące żywych urodzeń na 1 000 kobiet w wieku 25-29 lat pochodziły z bazy danych „WONDER” prowadzonej przez Centrum kontroli Chorób [CDC], sekcji „Narodziny”: W tej bazie, podane liczby są gromadzone od 1995 roku.
Liczba urodzeń jest podzielona przez liczbę kobiet w grupie wiekowej za pomocą danych z sekcji „Populacja”:
wonder.cdc.gov/bridged-race-population.html Rysunek 1 (powyżej) ilustruje liczby krajowe w latach 1995-2015.
Wykres pokazuje stały wzrost liczby urodzeń, który rozpoczął się przed rokiem 2000, a następnie gwałtowny spadek, który jest przedmiotem tej analizy.
Aby przeanalizować możliwe wpływy związane z tymi zmianami wskaźnika urodzeń, w niniejszym badaniu przeanalizowano odpowiedzi udzielone w krajowym badaniu stanu zdrowia i odżywiania (NHANES). Badanie to gromadzi dane na temat stanu zdrowia osób w Stanach Zjednoczonych wraz z danymi demograficznymi i społeczno-ekonomicznymi.
Krajowe Centrum Statystyk dotyczących Zdrowia [National Center for Health Statistic –NCHS] w CDC przeprowadziło ankietę i wybrało reprezentatywną próbkę populacji amerykańskiej w oparciu o złożoną procedurę pobierania próbek (szczegóły, patrz
www.cdc.gov/nchs/nhanes/participant.htm ). Dane są dostarczane w 2-letnich cyklach.”

Tak więc te same agencje rządowe odpowiedzialne za zatwierdzenie szczepionki Gardasil przeciw HPV i umożliwienie jej dalszego wprowadzania do obrotu, czyli CDC i FDA, dostarczyły danych do tego badania.

Co ciekawe i bez komentarza autorów tej krajowej ankiety, ale być może warto zauważyć, że pytania zadawane kobietom w ankiecie zmieniły się od rozpoczęcia badania w 1995 roku. W 2007 roku włączono dodatkowe pytanie:

„Począwszy od 1999 roku, NHANES pytało kobiety w wieku 12 lat i w górę ” RHQ131: Czy uczestniczka badania była kiedykolwiek w ciąży? Proszę podać (aktualna ciąża,) porody żywe, poronienia, martwe porody, ciąża pozamaciczna i aborcje. „
Odpowiedzi mogą być (1) tak, (2) nie, (7) odmowa, (9) nie wiem lub (.) brak.
Począwszy od 2007 roku, NHANES zadawało to pytanie kobietom w wieku 9 lat i w górę „IMQ040: Czy uczestniczka badania kiedykolwiek otrzymał jedną lub więcej dawek szczepionki przeciwko HPV?”
Wybory odpowiedzi były takie same jak w przypadku pytania o ciążę.”


Nasuwa się pytanie: dlaczego CDC dodało pytanie o status szczepień przeciw HPV w 2007 roku w kwestionariuszu ciążowym?

Szczepionka Gardasil jedyną zmienną, która potencjalnie wyjaśnia spadek liczby urodzeń

Autorka była bardzo ostrożna w swoim wniosku i stwierdza, że to badanie nie dowodzi, że szczepionka Gardasil przeciw HPV powoduje, że kobiety stają się bezpłodne. Jak każdy naukowiec wie, związek czasowy to nie związek przyczynowo skutkowy.

„Jednym z powszechnych błędnych poglądów dotyczących analiz regresji jest to, że można je wykorzystać do określenia związku przyczynowego, a regresje wskazują na związki czasowe, a nie przyczynowe.
Chociaż przedstawiona tu analiza pokazuje związek pomiędzy szczepionką a obniżonym prawdopodobieństwem zajścia w ciążę u kobiet w wieku 25-29 lat, nie można wyciągnąć wniosku, że szczepionka były podstawą zmniejszonego prawdopodobieństwa.
Drugim ograniczeniem tej analizy jest to, że ogólne prawdopodobieństwa nie implikują indywidualnych wyników. Oznacza to, że nawet jeśli prawdopodobieństwo zajścia w ciążę zmniejszyło się dla grupy kobiet, które otrzymały szczepionkę przeciw HPV w stosunku do tych, które były nieszczepione, wyniki nie implikują, że każda kobieta, która otrzyma szczepionkę, może napotkać na trudności w poczęciu dziecka.
Jednak to badanie wskazuje, że prowadzenie dalszych analiz dotyczących szczepionek przeciw HPV i płodności jest uzasadnione.”


Dr DeLong przygląda się również innym czynnikom, które mogą powodować niepłodność w tej grupie ponad 8 milionów badanych kobiet i oczywistym jest, że z potencjalnych przyczyn niepłodności dowody wyraźnie wskazują na szczepionkę przeciwko HPV jako jedyny czynnik, który uległ zmianie w badanej populacji od 2007 roku.

„Być może łączne wskaźniki urodzeń spadły z powodu wzrostu aborcji. Jednakże Jatlaoui i innych (2017) podali, że w przypadku kobiet w wieku 15-44 lat bezwzględna liczba aborcji, liczba aborcji na 1 000 oraz liczba aborcji na 1 000 żywych urodzeń systematycznie spadały w latach 2006-2014.
Być może zwiększone stosowanie antykoncepcji przyczyniło się do spadku liczby urodzeń w Stanach Zjednoczonych. Jednak Kavanaugh i Jerman (2018) stwierdzili, że całkowite wykorzystanie antykoncepcji przez kobiety w wieku 15-44 lat utrzymywało się na poziomie około 60% w latach 2008-2014.
Chociaż wskaźniki antykoncepcji pozostawały na stałym poziomie, być może liczba urodzeń zmniejszyła się z powodu lepszej kontroli urodzeń. Sundaram i inni (2017) potwierdzają, że ogólny wskaźnik niepowodzeń antykoncepcji (CFR) spadł pomiędzy ankietami przeprowadzonymi w latach 2002 a 2006-2010 z 12% do 10%. Spadek ten jest szczególnie interesujący, ponieważ wskaźnik niepowodzeń antykoncepcji [wpadek] większości metod kontroli urodzeń, zasadniczo nie uległ zmianie w latach 1995-2002.
Chociaż ogólny odsetek niepowodzeń spadł z 14,9% w 1995 roku do 12,4% w 2002 roku, to zmniejszenie wynikało wyłącznie ze spadku wskaźnika niepowodzeń [wpadek] jednej metody kontroli urodzeń, a mianowicie wycofania z 28% do 18%. Wskaźniki wpadek wszystkich pozostałych metod pozostały stabilne w tym okresie czasu.
Być może recesja [kryzys ekonomiczny], która rozpoczęła się w 2008 roku, negatywnie wpłynęła na płodność. Korzystając z danych do 2012 roku, Schneider (2015) odnotował, że płodność spadła podczas Wielkiej Recesji, która (zgodnie z Krajowym Biurem Badań Ekonomicznych [National Bureau of Economic Research]) trwała od 2008 do 2010 roku.
Schneider (2015) zademonstrował, że efekt jest najmniejszy wśród starszych kobiet (w wieku 35-44 lat) i stwierdził, że wpływ recesji na płodność był tymczasowy. Jeśli efekt był tymczasowy, wskaźnik urodzeń powinien znacznie wzrosnąć po recesji, ponieważ pary, które odroczyły posiadanie dzieci, dołączyły do młodszych par, które chciały założyć rodziny.
Rysunek 2 pokazuje, że stopy zatrudnienia w Stanach Zjednoczonych i wskaźniki urodzeń zwykle zmieniały się razem od 1995 do 2009 roku. Jednak wraz ze wzrostem wskaźników zatrudnienia od 2010 roku, stopa urodzeń nadal powoli spadała. Współczynnik korelacji Pearsona, który mierzy współzależność, nie był istotny w latach 1995-2015, wskazując na brak związku między stopą zatrudnienia i liczbą urodzeń.

Dane sugerują, że przynajmniej część przyczyn spadku liczby urodzeń w Stanach Zjednoczonych wśród kobiet w wieku 25-29 lat może być związana ze zwiększeniem ilości podawanych szczepionek przeciw HPV.

Dr G. DeLong podkreśla inną alarmującą statystykę z danych rządowych, że szczepionka Gardasil, którą podawano w 3 dawkach podczas okresu badań klinicznych, miała negatywną korelację ze zdolnością do poczęcia, bezpośrednio związaną z ilością wstrzykniętych szczepionek z tych 3 dawek:

„Aby sprawdzić, czy wyniki te były związane z liczbą dawek przyjętych szczepionek przeciw HPV przez kobietę, zmienna wskazująca, czy kobieta otrzymała co najmniej jedną szczepionkę, została zastąpiona trzema zmiennymi, aby wskazać liczbę otrzymanych zastrzyków.
Jeśli uczestniczka otrzymała szczepionkę przeciw HPV, NHANES zawierało dodatkowe pytanie: „IMQ045: Ile dawek otrzymała uczestniczka ankiety?”
Tabela 5 odnotowuje, że prawdopodobieństwo zajścia w ciążę maleje wraz ze wzrostem liczby przyjętych szczepionek.”


Dlaczego ta szczepionka w ogóle została zatwierdzona?

Dr G. DeLong wyraża swoje zaniepokojenie, dlaczego niebezpieczeństwa związane z tą szczepionką nie zostały wykryte przed jej zatwierdzeniem:

„Następnie pojawiają się pytania dotyczące tego, dlaczego nie znaleziono możliwego związku podczas badań dotyczących bezpieczeństwa przed przyznaniem licencji na szczepionkę.”

Omówiliśmy wiele z tych problemów w poprzednich artykułach na temat Gardasil, ale powtarzają się one tutaj w kontekście niniejszego badania.

„Wady badań klinicznych przed udzieleniem licencji mogły przyczynić się do braku odkryć dotyczących jakiegokolwiek wpływu szczepionki na zdolność reprodukcyjną osoby zaszczepionej.
Little i Ward (2014) przeanalizowali badania kliniczne bezpieczeństwa szczepionki przeciw HPV.
W jednym badaniu dotyczącym bezpieczeństwa ponad 50% zarejestrowanych dziewcząt było w wieku 9-12 lat, czyli zbyt młodych, by obserwować zmiany w cyklu miesiączek.
W innym badaniu od starszych dziewcząt wymagano przyjmowania środków antykoncepcyjnych, ponownie utrudniając ocenę wpływu szczepionki na płodność. Ponadto okres obserwacji w badaniach obejmował tylko niepożądane odczyny poszczepienne, które wystąpiły w ciągu 2 tygodni od podania szczepionki. Chociaż poważne działania niepożądane [SAE] były obserwowane przez okres do 3 lat po szczepionce, to wśród poważnych działań niepożądanych [SAE] nie uwzględniano zaburzeń miesiączkowania.
Little and Ward (2014) doszli do wniosku, że w badaniach nad bezpieczeństwem szczepionki przeciw HPV nie skupiono się adekwatnie na kwestii zdrowia jajników.
Kolejna wada w badaniach bezpieczeństwa dotyczy placebo. Grupy kontrolne w niektórych badaniach klinicznych nad szczepionką przeciw HPV otrzymywały roztwory zawierające aluminium [AAHS] (Tomljenovic and Shaw 2013, Tomljenovic, Spinosa i Shaw 2013) zamiast roztworu soli fizjologicznej. Samo Aluminium może wywoływać działania niepożądane (Exley 2011), w tym uszkodzenie jajników (Colafrancesco i inni 2013, Fu i inni 2014).
Brak wyraźnych różnic w funkcjonowaniu jajników pomiędzy pacjentami, którzy otrzymali szczepionkę, a tymi, którzy otrzymali Amorficzny Hydroksyfosforanosiarczan Aluminium [AAHS] w grupie kontrolnej, może nie określić niepożądanych zdarzeń przypisywanych aluminium. Szczepionka może negatywnie wpływać na czynność jajników, być może poprzez związek aluminium w szczepionce (Colafrancesco i wsp. 2013).”


Wniosek: Mamy kryzys zdrowia publicznego w USA związany ze wskaźnikami płodności wśród młodych kobiet

Dr G. DeLong chce więcej badań nad szczepionką przeciw HPV:

„Długoterminowe badania dziewcząt i kobiet otrzymujących szczepionkę przeciwko HPV są uzasadnione. Konkretnie, należy przeprowadzić badania, czy szczepione kobiety doświadczają jakichkolwiek zmian w miesiączce i zdolności do poczęcia. Należy zachować ostrożność, aby kobiety przyjmujące pigułki antykoncepcyjne (lub inne interwencje zaburzające cykle miesiączkowe) nie były uwzględniane lub aby badać je osobno. Takie interwencje maskują istnienie przedwczesnej niewydolności jajników [POF].”

Jej konkluzja, że gdyby wszystkie kobiety biorące udział w badaniu otrzymały szczepionkę Gardasil, potencjalnie spowodowałoby to, iż około 2 miliony kobiet, nie było by w stanie począć dziecka, jest dość przygnębiająca.

„W tym badaniu przeanalizowano informacje zebrane w ankiecie National Health and Nutrition Examination Survey. Zebrano dane od 8 milionów kobiet w wieku od 25 do 29 lat mieszkających w Stanach Zjednoczonych w latach 2007-2014.
Około 60% kobiet, które nie otrzymały szczepionki przeciw HPV, było co najmniej raz w ciąży, podczas gdy tylko u 35% kobiet, które były narażone na szczepionkę, doszło do poczęcia.
W przypadku zamężnych kobiet, 75% z grupy nie narażonej na szczepionkę przeciw HPV poczęło, podczas gdy tylko 50% eksponowanej grupy było w ciąży co najmniej raz.
Wyniki sugerują, że jeśli 100% kobiet w tym badaniu otrzymałoby szczepionkę przeciw HPV, liczba kobiet, które byłyby w ciąży spadłaby o 2 miliony.
Analiza regresji logistycznej wykazała, że mniej prawdopodobna była ciąża u kobiet, które otrzymały przynajmniej jedną szczepionkę przeciw HPV, niż u kobiet które nie otrzymały w ogóle szczepionki.
Model kontrolowany pod względem wieku, względnego bogactwa, wykształcenia wyższego, pochodzenia etnicznego i rasy uczestniczki. Chociaż badania nad bezpieczeństwem szczepionki przeciw HPV nie wykazały istotnego związku z obniżoną płodnością, to projekt tych badań mógł nie wychwycić tych efektów ubocznych.”


Źródło: vaccineimpact.com/…/study-hpv-garda…

Tłumacznie: Szczepienia

Więcej
Opublikuj
Szczepienia
W oświadczeniu FDA z 2008 roku dotyczącym Gardasilu stwierdzono, że u 73,3% ‘zdrowych’ dziewcząt uczestniczących w badaniach klinicznych rozwinęły się „nowe stany chorobowe.”
Poniższa lista przedstawia niektóre z „nowych stanów chorobowych” podane w oświadczeniu FDA z 2008 roku dotyczące szczepionki Gardasil.
Dane pochodzą z tabeli 79:
Zaburzenia układu krwionośnego i limfatycznego 2,9% = 1 na 34Więcej
W oświadczeniu FDA z 2008 roku dotyczącym Gardasilu stwierdzono, że u 73,3% ‘zdrowych’ dziewcząt uczestniczących w badaniach klinicznych rozwinęły się „nowe stany chorobowe.”

Poniższa lista przedstawia niektóre z „nowych stanów chorobowych” podane w oświadczeniu FDA z 2008 roku dotyczące szczepionki Gardasil.

Dane pochodzą z tabeli 79:

Zaburzenia układu krwionośnego i limfatycznego 2,9% = 1 na 34
Zaburzenia żołądkowo-jelitowe 13,4% = 1 na 7
Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania 3.8% = 1 w 33
Zaburzenia układu odpornościowego 2,4% = 1 na 50
Zakażenia i zarażenia pasożytnicze 52,9% = 1 na 2
Urazy, zatrucia i powikłania proceduralne 8,0% = 1 na 12
Zaburzenia metabolizmu i odżywiania 1.7% = 1 na 59
Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i tkanki łącznej 6.8% = 1 na 14
Zaburzenia układu nerwowego 9,4% = 1 na 10
Dolegliwości w czasie ciąży, porodu i okresie okołoporodowym 2,0% = 1 na 50
Zaburzenia psychiczne 4,4% = 1 na 22
Zaburzenia czynności nerek 2,7% = 1 na 37
Zaburzenia płodności i piersi 24,8% = 1 na 14
Zaburzenia oddechowe, klatki piersiowej i śródpiersia 5,5% = 1 na 18
Zaburzenia tkanki skórnej i podskórnej 7,4% = 1 na 13
Źródło:
Clinical Review of Biologics License Application Supplement for Human Papillomavirus Quadrivalent (Types 6, 11, 16, 18) Vaccine, Recombinant (Gardasil®) to extend indication for prevention of vaginal and vulvar cancers related to HPV types 16 and 18.

www.fda.gov/…/UCM111274.pdf

szczepienia.wybudzeni.com/…/nowe-stany-chor…
Szczepienia
Podczas ośmiomiesięcznego śledztwa przeprowadzonego przez czasopismo Slate, odkryto, że główne badania nad szczepionką Gardasil były błędne od samego początku, a instytucje zatwierdzające zezwoliły na stosowanie nierzetelnych metod sprawdzania bezpieczeństwa szczepionek. szczepienia.wybudzeni.com/…/co-pominieto-w-…
Jeszcze jeden komentarz od Szczepienia
Szczepienia
Omawiam w tym artykule możliwość iż szczepienie przeciwko HPV może odgrywać rolę w zwiększaniu częstości występowania raka szyjki macicy i zamiast zapobiegać rakowi szyjki macicy to powoduje go wcześniej u narażonych na HPV kobiet. Istnieje związek czasowy między rozpoczęciem szczepienia przeciw HPV a wzrostem zachorowalności na raka szyjki macicy. Szczepionki przeciwko HPV zostały zatwierdzone w …Więcej
Omawiam w tym artykule możliwość iż szczepienie przeciwko HPV może odgrywać rolę w zwiększaniu częstości występowania raka szyjki macicy i zamiast zapobiegać rakowi szyjki macicy to powoduje go wcześniej u narażonych na HPV kobiet. Istnieje związek czasowy między rozpoczęciem szczepienia przeciw HPV a wzrostem zachorowalności na raka szyjki macicy. Szczepionki przeciwko HPV zostały zatwierdzone w 2006 i 2007 roku, a większość młodych dziewcząt zaczęto szczepić w latach 2012-2013. szczepienia.wybudzeni.com/…/zwiekszona-czes…