Podwójne życie w Mołdawii - wspaniały reportaż - cz . 1

Polacy znaleźli się na terenach obecnej Republiki Mołdowy jako ludność napływowa. Główna fala osadnictwa, z której wywodzi się większość osób podkreślających swą polskość, miała miejsce na przełomie XIX i XX wieków. Odbywała się głównie ze wschodnich terenów dawnej Rzeczypospolitej. Skupiska polonijne rozrzucone są po całym terytorium Mołdowy, jednak przeważająca część Polaków zamieszkuje północne regiony kraju oraz duże miasta. Rozproszony charakter osadnictwa polskiego sprzyjał stosunkowo szybkiemu rozmyciu tożsamości narodowej, przede wszystkim utracie znajomości języka. Proces ten osłabiała w niektórych miejscach silna tożsamość religijna, odróżniająca Polaków od prawosławnej większości. Pierwsza organizacja polonijna, Polskie Stowarzyszenie Kulturalne, powstała na fali liberalizacji w ZSRR już w marcu 1990 roku. Jej prezesem został wybitny fizyk-krystalograf prof. Tadeusz Malinowski. Jednak po kilku latach, po śmierci prof. Malinowskiego, osłabiona rozłamami i wewnętrznymi konfliktami organizacja (która zmieniła nazwę na Stowarzyszenie Polaków) zaprzestała działalności, a jej ostatni prezes Edward Jaroszewski doprowadził do utraty, wyremontowanego ze środków "Wspólnoty Polskiej", Domu Polskiego w Kiszyniowie. W następstwie kryzysu Stowarzyszenia Polaków Polonia mołdawska od połowy lat dziewięćdziesiątych rozwija się w sposób zdecentralizowany. Jedyną próbą organizacyjnej integracji różnych środowisk polskich było powołanie w maju 2003 roku Rady Organizacji i Środowisk Polskich w RM. Najbardziej aktywną organizacją polonijną w Mołdawii jest założone jesienią 1993 roku Stowarzyszenie "Dom Polski" w Bielcach, które w 2006 roku zostało zarejestrowane jako organizacja ogólnomołdawska. Prezesem Stowarzyszenia jest Walery Buzut, a dyrektorem otwartego w maju 1999 roku Domu Polskiego - Eleonora Kimakowska. Od 2002 roku Stowarzyszenie zaczęło powoływać filie - Koła Polskich Rodzin. Pierwsze Koło powstało w polskiej wsi Styrcza, gdzie latem 2005 roku oddano do użytku Dom Polski. We wsi istnieje również muzeum wiejskie. Spośród wielu stworzonych w północnej Mołdawii kół szczególnie aktywne są koła w dwóch miasteczkach - Oknicy i Ungheni oraz w Grigorówce, wsi k. Bielc, w dużym stopniu zamieszkałej przez Polaków. Przy Stowarzyszeniu działa organizacja młodzieżowa MODES, drużyna harcerska oraz koło kombatantów Wojska Polskiego. W Domu Polskim znajduje się Centrum Medyczne "Zdrowa Rodzina", biblioteka, odbywa się dożywianie dzieci. Z inicjatywy Stowarzyszenia powstał w Bielcach w 2004 roku Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości "Polonus" (polonus.beltsy.md). W Kiszyniowie od 1996 roku prowadzi działalność Liga Kobiet Polskich, która była inicjatorem założenia polskiego przedszkola. Zajęcia z grupą polskich dzieci w jednym z przedszkoli w Kiszyniowie rozpoczęto w październiku 2000 roku; prowadzi je nauczycielka z Polski. W 2001 roku powstał Związek Polskiej Młodzieży, skupiający głównie studentów kiszyniowskich uczelni. Formę jednoczenia Polonii kiszyniowskiej tworzył nieformalny Komitet Koordynacyjny Festiwalu "Polska Wiosna w Mołdawii", który w 2005 roku zarejestrował się jako organizacja. Od 2000 roku regularnie organizuje on Festiwal, będący przeglądem dorobku kulturalnego wszystkich polskich organizacji i środowisk. Podjął on też inicjatywę stworzenia w Kiszyniowie Biblioteki Polskiej im. A. Mickiewicza, której otwarcie nastąpi w 2007 roku. W 2002 r. w największym skupisku Polonii w Naddniestrzu, w Rybnicy, powstało Rybnicko-Polskie Stowarzyszenie "Polonia". Zorganizowane środowiska polskie istnieją także w Tyraspolu i Benderach oraz w nieodległej od Raszkowa Słobodzie Raszkowskiej. W 2004 roku w stolicy Autonomii Gagauskiej Komracie powstało bardzo aktywne Stowarzyszenie Polaków Gagauzji, którym kieruje Ludmiła Wolewicz. Aktywną działalność w Kiszyniowie i Bielcach prowadzi Polskie Towarzystwo Medyczne, które nawiązało kontakty z partnerami w Polsce (np. z Naczelną Izbą Lekarską) i polonijnymi stowarzyszeniami lekarzy w innych krajach.