I Salmi penitenziali
[1] In finem, in carminibus. Psalmus David. Pro octava.
[2] DOMINE, NE IN FURORE tuo arguas me, neque in ira tua corripias me. [3] MISERERE mei, Domine, quoniam infirmus sum; sana me, Domine, quoniam conturbata sunt ossa mea. [4] Et anima mea turbata est valde; sed tu, Domine, usquequo? [5] Convertere, Domine, et eripe animam meam; salvum me fac propter misericordiam tuam. [6] Quoniam non est in morte qui memor sit tui; in inferno autem quis confitebitur tibi? [7] Laboravi in gemitu meo; lavabo per singulas noctes lectum meum; lacrimis meis stratum meum rigabo. [8] Turbatus est a furore oculus meus; inveteravi inter omnes inimicos meos. [9] Discedite a me omnes qui operamini iniquitatem, quoniam exaudivit Dominus vocem fletus mei. [10] Exaudivit Dominus deprecationem meam; Dominus orationem meam suscepit. [11] Erubescant, et conturbentur vehementer omnes inimici mei; convertantur, et erubescant valde velociter.
Salmo 31 :
[1] Ipsi David intellectus. BEATI QUORUM REMISSAE sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata. [2] Beatus vir cui non imputavit Dominus peccatum, nec est in spiritu ejus dolus. [3] Quoniam tacui, inveteraverunt ossa mea, dum clamarem tota die. [4] Quoniam die ac nocte gravata est super me manus tua; conversus sum in aerumna mea, dum configitur spina. [5] Delictum meum cognitum tibi feci, et injustitiam meam non abscondi. Dixi: Confitebor adversum me injustitiam meam Domino; et tu remisisti impietatem peccati mei. [6] Pro hac orabit ad te omnis sanctus in tempore opportuno. Verumtamen in diluvio aquarum multarum, ad eum non approximabunt. [7] Tu es refugium meum a tribulatione quae circumdedit me; exsultatio mea, erue me a circumdantibus me. [8] Intellectum tibi dabo, et instruam te in via hac qua gradieris; firmabo super te oculos meos. [9] Nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus. In camo et freno maxillas eorum constringe, qui non approximant ad te. [10] Multa flagella peccatoris; sperantem autem in Domino misericordia circumdabit.
Salmo 37 :
[1] Psalmus David, in rememorationem de sabbato. [2] DOMINE, NE IN FURORE TUO ARGUAS ME, neque in ira tua corripias me; [3] QUONIAM sagittae tuae infixae sunt mihi, et confirmasti super me manum tuam. [4] Non est sanitas in carne mea, a facie irae tuae; non est pax ossibus meis, a facie peccatorum meorum: [5] quoniam iniquitates meae supergressae sunt caput meum, et sicut onus grave gravatae sunt super me. [6] Putruerunt et corruptae sunt cicatrices meae, a facie insipientiae meae. [7] Miser factus sum et curvatus sum usque in finem; tota die contristatus ingrediebar. [8] Quoniam lumbi mei impleti sunt illusionibus, et non est sanitas in carne mea. [9] Afflictus sum, et humiliatus sum nimis; rugiebam a gemitu cordis mei. [10] Domine, ante te omne desiderium meum, et gemitus meus a te non est absconditus. [11] Cor meum conturbatum est, dereliquit me virtus mea, et lumen oculorum meorum, et ipsum non est mecum. [12] Amici mei et proximi mei adversum me appropinquaverunt, et steterunt; et qui juxta me erant, de longe steterunt, et vim faciebant qui quaerebant animam meam. [13] Et qui inquirebant mala mihi, locuti sunt vanitates, et dolos tota die meditabantur. [14] Ego autem, tamquam surdus, non audiebam; et sicut mutus non aperiens os suum. [15] Et factus sum sicut homo non audiens, et non habens in ore suo redargutiones. [16] Quoniam in te, Domine, speravi; tu exaudies me, Domine Deus meus. [17] Quia dixi: Nequando supergaudeant mihi inimici mei; et dum commoventur pedes mei, super me magna locuti sunt. [18] Quoniam ego in flagella paratus sum, et dolor meus in conspectu meo semper. [19] Quoniam iniquitatem meam annuntiabo, et cogitabo pro peccato meo. [20] Inimici autem mei vivunt, et confirmati sunt super me: et multiplicati sunt qui oderunt me inique. [21] Qui retribuunt mala pro bonis detrahebant mihi, quoniam sequebar bonitatem. [22] Ne derelinquas me, Domine Deus meus; ne discesseris a me. [23] Intende in adjutorium meum, Domine, Deus salutis meae.
Salmo 50 :
[1] In finem. Psalmus David, [2] cum venit ad eum Nathan propheta, quando intravit ad Bethsabee. [3] MISERERE MEI, Deus, secundum magnam misericordiam tuam; et secundum multitudinem miserationum tuarum, dele iniquitatem meam. [4] Amplius lava me ab iniquitate mea, et a peccato meo munda me. [5] Quoniam iniquitatem meam ego cognosco, et peccatum meum contra me est semper. [6] Tibi soli peccavi, et malum coram te feci; ut justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris. [7] Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis concepit me mater mea. [8] Ecce enim veritatem dilexisti; incerta et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi. [9] Asperges me hyssopo, et mundabor; lavabis me, et super nivem dealbabor. [10] Auditui meo dabis gaudium et laetitiam, et exsultabunt ossa humiliata. [11] Averte faciem tuam a peccatis meis, et omnes iniquitates meas dele. [12] Cor mundum crea in me, Deus, et spiritum rectum innova in visceribus meis. [13] Ne projicias me a facie tua, et spiritum sanctum tuum ne auferas a me. [14] Redde mihi laetitiam salutaris tui, et spiritu principali confirma me. [15] Docebo iniquos vias tuas, et impii ad te convertentur. [16] Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutis meae, et exsultabit lingua mea justitiam tuam. [17] Domine, labia mea aperies, et os meum annuntiabit laudem tuam. [18] Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem utique; holocaustis non delectaberis. [19] Sacrificium Deo spiritus contribulatus; cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies. [20] Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua Sion, ut aedificentur muri Jerusalem. [21] Tunc acceptabis sacrificium justitiae, oblationes et holocausta; tunc imponent super altare tuum vitulos.
Salmo 101 :
1] Oratio pauperis, cum anxius fuerit, et in conspectu Domini effuderit precem suam. [2] DOMINE, EXAUDI orationem meam, et CLAMOR meus ad te veniat. [3] Non avertas faciem tuam a me; in quacumque die tribulor, inclina ad me aurem tuam; in quacumque die invocavero te, velociter exaudi me. [4] Quia defecerunt sicut fumus dies mei, et ossa mea sicut cremium aruerunt. [5] Percussus sum ut foenum, et aruit cor meum, quia oblitus sum comedere panem meum. [6] A voce gemitus mei adhaesit os meum carni meae. [7] Similis factus sum pellicano solitudinis; factus sum sicut nycticorax in domicilio. [8] Vigilavi, et factus sum sicut passer solitarius in tecto. [9] Tota die exprobrabant mihi inimici mei, et qui laudabant me adversum me jurabant: [10] quia cinerem tamquam panem manducabam, et potum meum cum fletu miscebam; [11] a facie irae et indignationis tuae, quia elevans allisisti me. [12] Dies mei sicut umbra declinaverunt, et ego sicut foenum arui. [13] Tu autem, Domine, in aeternum permanes, et memoriale tuum in generationem et generationem. [14] Tu exsurgens misereberis Sion, quia tempus miserendi ejus, quia venit tempus; [15] quoniam placuerunt servis tuis lapides ejus, et terrae ejus miserebuntur. [16] Et timebunt gentes nomen tuum, Domine, et omnes reges terrae gloriam tuam; [17] quia aedificavit Dominus Sion, et videbitur in gloria sua. [18] Respexit in orationem humilium et non sprevit precem eorum. [19] Scribantur haec in generatione altera, et populus qui creabitur laudabit Dominum. [20] Quia prospexit de excelso sancto suo, Dominus de caelo in terram aspexit; [21] ut audiret gemitus compeditorum, ut solveret filios interemptorum; [22] ut annuntient in Sion nomen Domini, et laudem ejus in Jerusalem, [23] in conveniendo populos in unum, et reges ut serviant Domino.[24] Respondit ei in via virtutis suae: Paucitatem dierum meorum nuntia mihi: [25] ne revoces me in dimidio dierum meorum, in generationem et generationem anni tui. [26] Initio tu, Domine, terram fundasti, et opera manuum tuarum sunt caeli. [27] Ipsi peribunt, tu autem permanes; et omnes sicut vestimentum veterascent. Et sicut opertorium mutabis eos, et mutabuntur; [28] tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. [29] Filii servorum tuorum habitabunt; et semen eorum in saeculum dirigetur.
Salmo 129 :
[1] Canticum graduum. DE PROFUNDIS clamavi ad te, Domine; [2] Domine, exaudi vocem meam. Fiant aures tuae intendentes in vocem deprecationnis meae. [3] Si iniquitates observaveris, Domine, Domine, quis sustinebit? [4] Quia apud te propitiatio est; et propter legem tuam sustinui te, Domine. Sustinuit anima mea in verbo ejus; [5] speravit anima mea in Domino. [6] A custodia matutina usque ad noctem, speret Israel in Domino; [7] quia apud Dominum misericordia, et copiosa apud eum redemptio. [8] Et ipse redimet Israel ex omnibus iniquitatibus ejus.
Salmo 142 :
[1] Psalmus David, quando persequebatur eum Absalom, filius ejus. DOMINE, EXAUDI orationem meam; AURIBUS percipe obsecrationem meam in veritate tua; exaudi me in tua justitia. [2] Et non intres in judicium cum servo tuo, quia non justificabitur in conspectu tuo omnis vivens. [3] Quia persecutus est inimicus animam meam, humiliavit in terra vitam meam; collocavit me in obscuris, sicut mortuos saeculi. [4] Et anxiatus est super me spiritus meus; in me turbatum est cor meum. [5] Memor fui dierum antiquorum: meditatus sum in omnibus operibus tuis, in factis manuum tuarum meditabar. [6] Expandi manus meas ad te; anima mea sicut terra sine aqua tibi. [7] Velociter exaudi me, Domine; defecit spiritus meus. Non avertas faciem tuam a me, et similis ero descendentibus in lacum. [8] Auditam fac mihi mane misericordiam tuam, quia in te speravi. Notam fac mihi viam in qua ambulem, quia ad te levavi animam meam. [9] Eripe me de inimicis meis, Domine; ad te confugi. [10] Doce me facere voluntatem tuam, quia Deus meus es tu. Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam. [11] Propter nomen tuum, Domine, vivificabis me; in aequitate tua, educes de tribulatione animam meam; [12] et in misericordia tua disperdes inimicos meos, et perdes omnes qui tribulant animam meam, quoniam ego servus tuus sum.
# # #
Si tratta di un gruppo di Salmi che esprimono la fiducia nella misericordia infinita di Dio verso il peccatore e verso il perseguitato. Formarono una collezione liturgica sin dai primi secoli della Chiesa; già in uso al tempo di S. Agostino, è ricordata da Cassiodoro; fu commentata, pare, da S. Gregorio Magno. La serie dei Salmi Penitenziali era recitata nel venerdì di Quaresima dopo le lodi, il giorno delle Ceneri per il rinvio dei penitenti e il Giovedì Santo per la loro riconciliazione. Fa parte delle preghiere per l’Estrema Unzione, per la Consacrazione delle chiese, la benedizione dei cimiteri, la benedizione dell’abate. È data come penitenza ai chierici promossi alla tonsura e agli Ordini minori.
Considerata in sé, la serie dei Salmi Penitenziali non è un gruppo omogeneo. Comprende infatti, Salmi strettamente penitenziali, (6, 37, 50, 129), di lamentazione (101, 142) e un salmo sapienziale (31). Però spiega la funzione che essi ricevettero nella liturgia cristiana. [Giorgio Castellino; Enciclopedia Cattolica, Vol. IX, Col. 1133 – C. d. Vat., 1952.]