Zarys dziejów religii

–––––––

Dzieje przed przyjściem Chrystusa Pana

1. Od Adama do Mojżesza

1. Na początku stworzył Bóg niebo i ziemię. Rzekł: "Niech się stanie" i stało się wszystko. Cały świat: słońce, księżyc i gwiazdy, zioła, drzewa i zwierzęta stworzył Bóg w sześciu dniach, a na ostatku stworzył człowieka na obraz i podobieństwo swoje, czym wyszczególnił go i wywyższył nad inne stworzenia. Pierwsi ludzie nazywali się Adam i Ewa. Byli oni sprawiedliwymi i świętymi, ulubieńcami Boga. Żyli szczęśliwie w raju, ogrodzie prześlicznym, i nie mieli nigdy umierać, równie jak ich dzieci.

2. Bóg przykazał Adamowi i Ewie, aby nie jedli owocu z drzewa, stojącego w środku raju, bo którego by dnia jedli, śmiercią by pomarli. Ale szatan, w postaci węża, rzekł do nich: "Żadną miarą nie umrzecie śmiercią, lecz jeśli z tego drzewa jeść będziecie, staniecie się jako Bóg" (Rodz. 3, 4-5). Adam i Ewa uwierzyli szatanowi i przekroczyli przykazania Boskie. Przyszła też natychmiast kara na nich i na ich potomków. Wygnani z raju, podlegli wielu utrapieniom i śmierci, mieli być od Boga na wieki odrzuceni. Lecz Bóg zmiłował się nad nimi i przyobiecał im zesłać Odkupiciela, który miał ich pojednać z Bogiem, gdyby pokutę czynili, i uczynił ich uczestnikami szczęśliwości wiecznej.

3. Kain i Abel, synowie pierwszych rodziców naszych, składali Bogu ofiary. Podobała się Bogu ofiara Abla, ale nie podobała Mu się ofiara złego Kaina, której też nie przyjął. Rozgniewany tym Kain zabił brata swego Abla, a przeklęty za to od Boga, stał się tułaczem i zbiegiem na ziemi.

4. Potomkowie niegodziwego Kaina byli bezbożni, jak ojciec ich, i uwiedli z czasem nawet dobrych, tak że w końcu wszyscy ludzie odwrócili się od Boga, i coraz głębiej upadali w grzechy i występki. Postanowił tedy Pan Bóg zatracić zepsuty rodzaj ludzki powszechnym potopem (około r. 2350 przed Chr.). Piętnaście łokci nad najwyższe góry wezbrały wody potopu. I zginęli wszyscy ludzie; tylko pobożny Noe z rodziną uratował się w arce, którą był zbudował na rozkaz Boga. Na podziękowanie zbudował Noe ołtarz i złożył Panu ofiarę całopalenia. Przeto błogosławił Bóg Noego i jego synów, i dał mu obietnicę, "że już więcej nie ześle potopu dla wygubienia wszelkiego ciała" (Rodz. 9, 15). A jako znak i potwierdzenie tej obietnicy wskazał tęczę na niebie.

5. Potomkowie Noego rozmnożyli się tak bardzo, że musieli wnet rozejść się po całej ziemi. Chcieli jednak przedtem zbudować wieżę, której szczyt miał sięgać nieba, aby u potomnych zyskali sławę. Lecz Bóg pomieszał ich mowę, tak że od budowy musieli odstąpić. Potomkowie Noego poszli także za złymi skłonnościami, i upadli tak nisko, że zamiast Boga prawdziwego, czcili słońce i księżyc, ludzi i zwierzęta, bałwany ze złota, srebra, kamienia i drzewa. Z tym obrzydliwym bałwochwalstwem szerzyły się także wszelkie grzechy i występki, w sposób zastraszający.

6. Lecz prawdziwa wiara i nadzieja w przyszłego Odkupiciela, nie miały całkiem zniknąć ze ziemi. W tym celu wybrał Bóg Abrahama (1920 przed Chr.), zawarł z nim osobne przymierze i przyobiecał mu, że z jego potomków wynijdzie Mesjasz "w którym błogosławione będą wszystkie narody ziemi" (Rodz. 22, 18). Dlatego odszczególnił Bóg przed wszystkimi narodami potomków Abrahama, którzy się nazywali Hebrajczykami, później zaś Żydami lub Izraelitami, a w przeciągu czasów objawiał się im cudownie i często.

7. Chcąc doświadczyć cnoty Abrahama, rozkazał mu Bóg, aby na górze Moria, ofiarował jedynego syna swego, Izaaka. Posłuszny rozkazowi Bożemu wybrał się Abraham zaraz w drogę. Sam włożył na syna swego drwa do całopalenia, i szedł z nim na górę. Tam przyszedłszy, położył się Izaak ochotnie na drwa, jako dobrowolna ofiara. Lecz Bóg wyratował pobożnego Izaaka przez anioła, błogosławił Abrahamowi i odnowił dawniejsze obietnice.

Przez tę ofiarę stał się Izaak przedobrażeniem przyszłego Odkupiciela świata, który z posłuszeństwa wziął drzewo krzyża na swe ramiona i niósł na górę Kalwarii, aby się na nim za nas ofiarował.

8. Jakub Patriarcha, syn Izaaka, żył ze swoją rodziną w ziemi Kanaan, do której Bóg powołał był Abrahama. Miał on dwunastu synów, którzy się stali ojcami ludu Izraelskiego. Jeden z nich, imieniem Józef, którego Bóg wybrał, aby był przedobrażeniem Jezusa Chrystusa, sprzedany przez braci, dostał się do Egiptu, gdzie fałszywie oskarżony i do więzienia wtrącony, potem przez króla wyniesiony do pierwszej godności w państwie, otrzymał imię Zbawcy świata, jako wybawiciel od straszliwej klęski głodu. Na jego zaproszenie przybył także Jakub do Egiptu, i osiadł tam z całą swą rodziną. Przed śmiercią wygłosił on tę pamiętną przepowiednię: że berło (panowanie) nie będzie odjęte od pokolenia syna jego Judy, aż przyjdzie ten, który ma być posłany, i który będzie oczekiwaniem narodów (Rodz. 49, 10). I w rzeczy samej, Chrystus od Boga posłany, narodził się dopiero wtenczas, gdy na tronie królów Judy osiadł był cudzoziemiec Herod.

2. Od Mojżesza do Chrystusa

9. Po śmierci Józefa rozmnożyli się Izraelici w naród liczny, ale musieli znosić od Egipcjan najsroższą niewolę, aż Bóg objawił się Mojżeszowi w płomieniu krzaka gorejącego, rozkazując mu, aby lud Izraelski wprowadził znowu do ziemi Kanaan (1500 przed Chr.). Lecz Faraon, król egipski, nie chciał wypuścić ludu. Wówczas zesłał Bóg wszechmocny straszliwe klęski na Egipt, a w końcu zesłał anioła, który jednej nocy pozabijał wszystko pierworodne w Egipcie. Do Izraelitów zaś nie zbliżył się anioł śmierci, ponieważ na rozkaz Boga naznaczyli drzwi domów swoich krwią baranka wielkanocnego, którego pożywali tejże samej nocy.

Baranek wielkanocny oznaczał, że ludzie mają być kiedyś wybawieni od śmierci wiecznej, krwią Jezusa Chrystusa, prawdziwego Baranka Bożego, którego pożywamy w najświętszym Sakramencie Ołtarza.

10. Wówczas wypuścił Faraon lud Izraelski. Ale wnet żałował tego. Zebrał więc spiesznie swoje wojsko i ruszył w pogoń za bezbronnymi Izraelitami. Przerażeni Izraelici błagali Boga o pomoc. Wyciągnął tedy Mojżesz na rozkaz Boga laskę nad wody Morza Czerwonego, i rozstąpiły się przed nimi wody. Po prawej i po lewej stronie spiętrzyły się wody i stanęły jakby dwie ściany muru, i suchą nogą przeszli Izraelici przez morze. Gniewny Faraon podążył spiesznie za nimi w morze; lecz gdy Mojżesz powtórnie wyciągnął laskę nad wody, opadły nagle spiętrzone bałwany morskie i zatopiły Faraona z całą potęgą jego wojska.

11. Synowie Izraela musieli odtąd iść wielką pustynią, i przyszli do góry Synaj. Tutaj wśród grzmotów i błyskawic, dał im Bóg dziesięcioro przykazań, wyrytych na dwóch tablicach kamiennych, odnowił także przymierze z ojcami ich zawarte, i zbawiennymi prawami urządził służbę Bożą i stosunki społeczne. Ale niewdzięczny lud zapomniał wnet przykazań i dobrodziejstw Boskich, skarżył się i szemrał bez ustanku, dopuścił się nawet tak wielkiego bezprawia, że kazał sobie ulać cielca złotego i oddawał mu cześć Boską.

12. Za te ciężkie i liczne przestępstwa musieli Izraelici pozostać na puszczy przez lat 40, dopóki nie dorosło inne i lepsze pokolenie. Lecz Bóg nie przestawał czynić im dobrze i opiekować się nimi cudownie. Spuszczał im chleb (mannę) z nieba, dawał wodę ze skały, i zaprowadził ich wreszcie, po śmierci Mojżesza, do obiecanej ziemi Kanaan, czyli do Palestyny, którą zdobyli za jego możną pomocą, i podzielili pomiędzy siebie na części, według 12 pokoleń.

Wszystkie przytoczone zdarzenia przedobrażały przyszłe zbawienie (I Kor. 10, 6). Wyswobodzenie z niewoli egipskiej oznacza nasze wyswobodzenie z niewoli czarta przez Jezusa Chrystusa. Podróż po puszczy, oznacza naszą pielgrzymkę na ziemi, gdzie nam Bóg daje prawa, żywi nas chlebem prawdziwie niebieskim, i umacnia łaską Sakramentów, które są źródłami duchowego życia. – Ziemia obiecana przypomina niebo, które walką mamy zdobywać i wiecznie posiadać.

13. W tym pięknym kraju żyli Izraelici szczęśliwie i w błogosławieństwie Bożym, dopóki, wbrew zakazowi Bożemu, nie weszli w związki małżeńskie z poganami, i tym sposobem nie popadli znowu w bałwochwalstwo i występki. Nie minęła ich też kara Boska; bo ilekroć odstępowali od Boga, podawał ich Bóg w moc nieprzyjaciół; przeciwnie zaś, gdy się nawracali, wzbudzał między nimi pobożnych bohaterów, zwanych sędziami, którzy ich wyswobadzali od jarzma nieprzyjaciół. Takimi byli: Gedeon, Jefte, Samson i inni.

14. Przeszło 400 lat piastowali arcykapłani i sędziowie najwyższe urzędy w Izraelu. Ale potem zapragnął lud mieć króla, jako inne sąsiednie ludy. Bóg dał mu króla Saula. A gdy ten dla nieposłuszeństwa został odrzucony, nastąpił po nim Dawid. Silny i potężny był Dawid. Już jako młodzieniaszek pokonał on był olbrzyma Goliata; jako król zaś rozszerzył swe państwo świetnymi zwycięstwami. Służył on Bogu szczerym sercem, i ułożył ku czci Jego wspaniałe pieśni, psalmami zwane, w których z natchnienia Bożego, przepowiedział wiele o Zbawicielu świata, mianowicie: że wynijdzie z jego rodziny, i że królestwu, czyli panowaniu Jego nie będzie końca. Dlatego nazywa się Jezus Chrystus także synem Dawida.

15. Salomon, syn i następca Dawida, był mądrym i wielkim królem. On zbudował Panu w Jerozolimie wspaniały kościół. Miejsce najświętsze w tym kościele było powleczone najczystszym złotem. Tutaj stała skrzynia przymierza, a w niej tablice kamienne z wyrytymi przez Boga przykazaniami. Tylko najwyższemu kapłanowi wolno było raz w roku wchodzić do tej części kościoła. Lud Izraelski nie miał innego kościoła, i nie wolno było żadnemu Izraelicie składać ofiary na innym miejscu. Salomon nie wytrwał w dobrem, pojął żony pogańskie, i w późnym już wieku dał się im uwieść do bałwochwalstwa.

16. Po śmierci Salomona rozdzieliło się państwo (980 przed Chr.) Pokolenia Judy i Beniamina pozostały wiernymi jego synowi, królowi Roboamowi, i pod jego panowaniem stanowiły królestwo Judzkie z miastem stołecznym Jerozolimą. Inne 10 pokoleń obrały sobie królem Jeroboama, dawniejszego sługę Dawida, i uczyniły Samarię miastem stołecznym swego kraju, który odtąd nazywał się królestwem Izraelskim. Porzucili też oni zaraz wiarę swych ojców, zbudowali w Samarii osobną świątynię, i zaprowadzili plugawe obrzędy bałwochwalstwa. Za to oddał ich Bóg w ręce króla pogańskiego Salmanasara, który zburzył królestwo Izraelskie na zawsze, a lud uprowadził w niewolę asyryjską do Niniwy (718 przed Chr.). Podobnież i królestwo Judzkie doznało chłosty Bożej, dla mnogich przewinień. Nabuchodonozor zdobył Jerozolimę (606 przed Chr.), spalił świątynię i uprowadził lud do niewoli babilońskiej. Lecz królestwo Judzkie nie upadło na zawsze, jak królestwo Izraelskie, które sprzeniewierzyło się wierze swych ojców.

17. Te ciężkie kary i dopuszczenia Boże, nie spadły wcale nagle i niespodzianie. Na wiele lat pierwej zapowiadali je bowiem i oznajmiali Prorocy, czyli mężowie od Boga oświeceni, którzy chcieli pobudzić lud do pokuty, a stwierdzali swe nauki i przepowiednie wielkimi cudami. Prorocy przyrzekali także łaskę pokutującym, i przepowiadali o przyjść mającym Zbawicielu. W ich księgach, na wiele set lat przed Chrystusem napisanych, czytamy o wszystkich okolicznościach Jego życia i męki: o Jego narodzeniu z dziewicy w Betlejem, o Jego nauce, cudach, męce, śmierci, zmartwychwstaniu, zesłaniu Ducha Świętego, zburzeniu Jerozolimy, nawróceniu pogan, i o wspaniałości Kościoła chrześcijańskiego. Daniel przepowiedział nawet rok przyjścia Zbawiciela na ten świat. Najznakomitsi z Proroków są: Eliasz, Elizeusz, Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel i Daniel.

18. Jako wzory rzadkich cnót, jaśnieli za czasów niewoli: Tobiasz w Niniwie, w Babilonie zaś czysta Zuzanna, trzej młodzieńcy w piecu ognistym i Daniel w lwiej jamie. Siedemdziesiąt lat trwała już niewola babilońska, gdy król perski Cyrus, po zdobyciu Babilonu, natchniony od Boga, pozwolił żydom powrócić do ojczyzny (536 prz. Chr.), i odbudować kościół w Jerozolimie. Ukończono go wnet, a gdy starcy żalili się, że pierwszy kościół przewyższał go o wiele przepychem i wspaniałością, zapowiedział im Prorok Aggeusz, że świetność tego kościoła większą będzie, niż pierwszego, ponieważ wnijdzie do niego oczekiwany przez wszystkie narody Mesjasz (Agg. 2, 8-10).

19. Po zbudowaniu tego drugiego kościoła przywrócili Ezdrasz i Nehemiasz na nowo służbę Bożą, przykazaną w zakonie, i zebrali pisma święte, które ludowi odtąd pilnie czytywano i wyjaśniano. Wszystek lud płakał rozrzewniony, i czynił szczerą pokutę. Odtąd nie wrócił on już nigdy do bałwochwalstwa, które ściągnęło nań było ciężkie cierpienia niewoli. Gdy później król syryjski Antioch chciał żydów do bałwochwalstwa zmusić, bronili się oni z największym bohaterstwem pod dowództwem arcykapłana Matatiasza i jego pięciu synów. Wielu wolało ponieść najstraszliwszą śmierć, aniżeli spełniać obrzędy bałwochwalcze, a do tej wierności względem Boga i zakonu Jego pobudzały ich szczególnie piękne przykłady starca Eleazara, i siedmiu braci Machabejskich z ich mężną matką (170. 143 prz. Chr.).

20. Cztery tysiące lat upłynęło już było od stworzenia świata; spełnione już były znaki, które miały poprzedzić przyjście Zbawiciela. Żydzi wyczekiwali Go z tęsknotą, a nawet wśród pogan była wieść rozpowszechniona, że wielki władca wynijdzie z Judei. Zepsucie, w którym pogrążeni byli ówcześni ludzie, nie miało granic. Wprawdzie wyznawali jeszcze Żydzi jedynego Boga prawdziwego, lecz utworzyły się pomiędzy nimi zgubne sekty, jako to: Faryzeuszów i Saduceuszów, i rozszerzyło się wielkie zepsucie obyczajów, bo większa część z nich czciła Boga tylko ustami, a żyła według grzesznych żądz zepsutego serca. Wszystkie inne ludy, nawet najwykształceńsze, jak Grecy i Rzymianie, oddawały się plugawemu bałwochwalstwu. Niezliczonym bogom i boginiom stawiali oni świątynie i ołtarze, składali im ofiary, nawet z ludzi, a sławiąc ich obrzydliwe występki i naśladując je bez sromu, mniemali, że oddają cześć najdoskonalszą swym bogom. Poganie byli według świadectwa św. Pawła (Rzym. 1, 29-31): "pełni wszelkiej niesprawiedliwości, złości, porubstwa, łakomstwa, złoczyństwa, pełni zazdrości, mężobójstwa, swaru, zdrady, bez miłości przyrodzonej, nieprzejednani, niemiłosierni".

Któż mógł pomóc ludziom tak zepsutym, kto mógł ich ratować? Nikt inny, tylko Bóg. – Pomógł też rzeczywiście, i ocalił i zbawił ród ludzki. – Jako przyrzekł był pierwszym rodzicom naszym w raju i przepowiadał przez Proroków: tak zmiłował się nad upadłym rodzajem ludzkim, i zesłał mu Odkupiciela i Zbawcę. Dlatego powiedział Chrystus Pan: "Tak Bóg umiłował świat, że Syna swego jednorodzonego wydał zań, aby wszelki, który weń wierzy, nie zginął, ale miał żywot wieczny" (Ew. Jan. 3, 16).

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

1. Jak stworzył Bóg niebo i ziemię? W ilu dniach stworzył wszystko? Kiedy stworzył człowieka? Czym odszczególnił Bóg człowieka? Jak nazywali się pierwsi ludzie? Czy byli oni także grzeszni jak my? Gdzie żyli? Czy mieli umierać oni i ich dzieci?

2. Co przykazał Bóg pierwszym ludziom? Co mówił do nich czart? Co uczynili Adam i Ewa? Czy zostali za to ukarani? Czy oni sami tylko zostali ukarani? Jakie ponieśli kary? Czy zmiłował się Bóg nad nimi? Kogo przyobiecał im zesłać?

3. Kto to był Kain i Abel? Jak czcili Boga? Czy podobała się Bogu ich ofiara? Co uczynił Kain i jak został ukarany?

4. Jakimi byli potomkowie Kaina? Co czynili złego? Jak ukarał ich Bóg? Czy tylko część ziemi zalał Bóg potopem. Czy wszyscy ludzie zginęli? Co uczynił Noe, gdy wyszedł z arki? Jaką obietnicę dał Bóg Noemu i jego synom? Jaki był znak tej obietnicy?

5. Jak powodziło się potomkom Noego? Co przedsięwzięli? Jak udaremnił Bóg ich przedsięwzięcie? Czy potomkowie Noego czcili zawsze Boga prawdziwego? Jakie następstwa miało ich bałwochwalstwo?

6. Czy miała całkiem zniknąć prawdziwa wiara i nadzieja w Odkupiciela? Co uczynił Bóg w tym celu? Jak nazywali się potomkowie Abrahama? Co uczynił Bóg dla nich?

7. Jak doświadczał Bóg cnoty Abrahama? Jak wykonał Abraham rozkaz Boga? Jak zachował się Izaak? Czy dopuścił Bóg, aby Izaak został zabity? Jak nagrodził Bóg Abrahama? Jakie tajemnicze znaczenie ma ofiara Izaaka?

8. Kto to był Jakub i gdzie mieszkał? Ilu miał synów i czym stali się oni później? Na co wybrał Bóg Józefa? Jakie były koleje jego życia? Czy pozostał Jakub zawsze w ziemi Kanaan? Jakie jest proroctwo Jakuba? Jak spełniło się to proroctwo?

9. Jak powodziło się potomkom Izraela w Egipcie? Kogo powołał Bóg do ich uwolnienia? Jak powołał Mojżesza? Czy Faraon przystał zaraz na wypuszczenie Izraelitów? Jak ukarał Bóg za to Egipcjan? Czy szkodził anioł także Izraelitom? Dlaczego nie szkodził im? Co znaczyła krew baranka wielkanocnego?

10. Czy Faraon wypuścił chętnie Izraelitów? Cóż uczynił następnie? Co uczynili Izraelici ze swojej strony? Jak zostali uratowani? Jak ukarał Bóg Faraona?

11. Czy weszli Izraelici zaraz do ziemi Kanaan? Co się stało u góry Synaj? Czy Bóg dał tam Izraelitom tylko dziesięcioro przykazań? Czy byli wdzięczni za tyle dobrodziejstw?

12. Jaką karę ściągnęła na nich niewdzięczność? Czy odrzucił ich Bóg całkiem? Które dobrodziejstwa wyświadczył im jeszcze? Kiedy i jak weszli do ziemi Kanaan? Co oznacza uwolnienie z Egiptu? Co oznacza podróż przez puszczę? Co przypomina nam ziemia obiecana?

13. Jak długo powodziło się Izraelitom w ziemi Kanaan? Jak karał ich Bóg, gdy Go porzucali? Jak pomagał im Bóg, gdy pokutę czynili?

14. Jaką zwierzchność mieli początkowo? Jak długo trwało to? Który był pierwszy król Izraelski? Dlaczego został odrzucony? Kto nastąpił po nim? Co wiesz o Dawidzie? Czym on się odznaczał? O kim przepowiadał Dawid w psalmach? Dlaczego nazywa się Chrystus także synem Dawida?

15. Kto to był Salomon? Przez co szczególnie stał się sławnym? Co znajdowało się w najświętszym miejscu tego kościoła? Kto mógł tam wchodzić i jak często w roku? Czy mieli Izraelici jeszcze inne kościoły, w których wolno im było składać ofiary? Czy wytrwał Salomon w dobrem? Jakim sposobem upadł Salomon?

16. Co stało się po jego śmierci? Które pokolenia stanowiły królestwo Judzkie? Które było miasto stołeczne tego królestwa? Które pokolenia stanowiły królestwo Izraelskie? Które było jego miasto stołeczne? Czy pozostało to królestwo wierne Bogu? Jak ukarał je Bóg? Czy zawiniło także królestwo Judzkie? Czy doznało także kary? Jakiej? Dlaczego była ta kara łagodniejszą, niż kara królestwa Izraelskiego?

17. Czy kary te spadły niespodzianie? Jak ostrzegał Bóg lud Izraelski? Czy Prorocy zapowiadali tylko kary Boże? Co przepowiadali o Mesjaszu? Który Prorok przepowiedział najdokładniej czas Jego przyjścia? Którzy są najznakomitsi z Proroków?

18. Kto odszczególnił się podczas niewoli w Niniwie i Babilonie? Jak długo trwała niewola babilońska? Kto pozwolił Izraelitom wrócić do kraju? Czym zajęli się Izraelici najpilniej po swoim powrocie? Czy nowy kościół dorównywał pierwszemu w przepychu? Czym jednak przewyższał pierwszy?

19. Co uczynili Ezdrasz i Nehemiasz? Jak zachowywał się przy tym lud? Czy pozostał odtąd wiernym Bogu? Czym to udowodnił? Kto odznaczył się przy tej sposobności?

20. Ile lat istniał już świat przed przyjściem Mesjasza? Czy spełnione były już wszystkie znaki Jego przyjścia? Jakie było wówczas usposobienie żydów i pogan? Jakimi byli ludzie ówcześni? Jak objawiało się to zepsucie u Żydów? Jak u innych ludów? Co czynili bałwochwalcy? Co mówi o tym św. Paweł? Kto mógł temu zaradzić? Czy zaradził i jak? Co powiedział sam Chrystus Pan o tym?

–––––––––––

Katechizm rzymsko-katolicki podług Ks. J. Deharbe T. J. dla szkół ludowych. We Lwowie. NAKŁADEM ZAKŁADU NARODOWEGO IMIENIA OSSOLIŃSKICH. 1885, ss. 5-18.

© Ultra montes (www.ultramontes.pl)
Cracovia MMVIII, Kraków 2008.